प्रसूतीची सुरूवात कशी होते? रुग्णालयात कधी जायचे??

प्रत्येक स्त्रीमध्ये प्रसूतीची सुरूवात वेगवेगळ्या तर्‍हेने होते.आणि प्रत्येक प्रसूति ही प्रत्येक वेळा वेगळीच असते. गर्भवती स्त्री जेथे जन्म देते त्यालाच प्रसूती कक्ष म्हणतात.बाळाची प्रसुती LABOR रूम मध्ये केली जाते.MBBS मध्ये सर्व अभ्यास English मध्ये असतो.मराठी भाषा मध्ये नसतो. मी स्त्रीरोगतज्ज्ञ असल्याने मला या विषयाचे जास्त माहित आहे. प्रथम Blog English मध्ये लिहिला त्याचे भाषांतर मराठीत केल.कारण मराठी भाषेतील गर्भवती स्त्री  तसेच ज्यांना हा विषय समजावं तसेच समजून घेण्यासाठी मी ब्लॉग मध्ये सोप्या स्पष्ट भाषेत लिहायचा विचार केला.प्रसूति व गर्भधारणा चा अभ्यास वैद्यकीय शिक्षणात समावेश आहे त्याला प्रसूति शास्त्र म्हणतात.

गर्भ बाहेर येताना प्रसूति सुरू होण्यापूर्वीची पण एक अवस्था असते. प्रसूति दरम्यान जननेंद्रियाच्या अवयवांमध्ये  काही  घटनांची श्रंखला होते त्यामुळे प्रसूति पूर्ण होते.बाळांना जन्म देणे म्हणजे खरोखर श्रम आणि कठोर परिश्रम होय आणि ती आहे लांब, वेदनादायक, थकवणारी प्रक्रिया आहे.गर्भवती मातेला प्रसूति पश्चात्‌ असे वाटते की आपण नुकतीच जणूकाही मॅरेथॉन जिंकली आहे!

गर्भाशयाचे स्नायू एका विशिष्ट लयीत आकुंचन पावतात, त्यामुळे गर्भ पुढे जाण्यास मदत होते.

प्रसूति सुरू झाल्यानंतर;गर्भाशयाची मान रूंदावते आणि पाण्याची पिशवी फुटणे या काही खुणा आहेत. लेबर वा प्रसूति समजण्यासाठी काही सैद्धांतिक अटी व संकल्पना आहेत.

प्रसूति  चार चरणांमध्ये वा पायर्‍या मध्ये उद्भवते.

कळा सुरू झाल्यानंतर लगेच रूग्णालयात जाण्याची गरज नसते, विशेषत: तुमच्या पहिल्या गर्भारपणात प्रसूतीची पहिली पायरी काही तासानंतर संपते, त्यामुळे तुम्ही घरीच जास्त आरामात राहू शकता, काहीच अपवाद वगळता. पुढील सूचनांसाठी तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांना लगेच कळविले पाहिजे.

प्रसूतीच्या पहिल्या टप्प्यात गर्भाशयाच्या आकुंचनापासून प्रारंभ होते ;

नियमित कळा असतात त्यामूळे 10 सें.मी.पर्यंत संपूर्ण गर्भाशयाचे तोंड उघडते . बाळाच्या प्रसूती होण्यापर्यंत खूपच तीव्र आकुंचन व कळा चालू असतात. जन्मपूर्व काळात कोणत्याही महिन्यात देखील  खोट्या कळा येतात परंतु ते बाळाला प्रसूतीसाठी इतके मजबूत नसतात. गरोदरपणात वा संपूर्ण काळात तुम्हांला गर्भाशयाच्या स्नायूंचे आकुंचन झाल्याचा अनुभव येईल.परंतु त्या खोटे कळा असू शकतात म्हणजेच false प्रसूति कळा. प्रसूतीच्या खर्‍या वेदनां लयबध्द असतात, जास्त त्रासदायक असतात आणि नियमित अंतराने होत असतात. तुम्हाला थोडे रक्त सुध्दा दिसेल. (जर तुम्हाला अचानक खूप रक्तस्त्राव झाला किंवा हळुहळू रक्तस्त्राव होऊ लागला तर लगेच रूग्णालयात जा.)

पाण्याची पिशवी फाटण्याची परिणाम स्वच्छ स्त्राव दिसण्यात होतो, तेव्हा स्नायूंच आकुंचन झाल्याचे लक्षात ही येत नाही. तुमच्या ओटीपोटात दुखते किंवा पाठीच्या खालच्या भागात वेदना होतात. पण तीव्र वेदना/कळा किंवा चक्कर येणे, प्रसूति सुरू होण्यापूर्वी गर्भाची भोवतीची पाण्याची पिशवी फुटणे,डोक दुखणे, उलट्या होने  ही धोक्याची लक्षणे आहेत, त्यामुळे तुम्ही लगेच रूग्णालयात जाणे आवश्यक आहे. तुम्हाला असे सुध्दा जाणवेल की बाळ खाली खाली येत आहे. ही सगळी लक्षणे प्रसूतीपूर्वीची लक्षणे आहेत.प्रसूति सुरू होण्यापूर्वीची पण एक अवस्था असते.खोट्या कळा आणि प्रसूतीची खरी सुरूवात यातील फरक सहजपणे ओळखणे पहिल्या बाळंतपणात शक्य नसते. व कळा गर्भवती स्त्री ने सहन ही केल्या पाहिजेत.स्नायूंचे आकुंचन खर्‍या कळा खोट्या कळा वेळा नियमित आणि वाढत्या दराने बहुधा अनियमित असतात वेळ कमी कमी होत जाते. आणि वेळेतील दरात काही बदल होत नाही. हालचाल परिणाम स्नायूंच्या आकुंचनावर काही आकुंचन थांबते. (चालणे,जेवण करने) परिणाम होत नाही. प्रसूति कळा विशिष्ट दराने वाढत असतात. खोट्या कळात बहुधा कोणतीही वाढ होत नाही व अशक्त असतात. जर तुम्हांला खरंच कळा येत असतील तर त्या एक एक तासाने येऊ लागल्यावर सांगा. कळ केव्हा सुरू झाली आणि केव्हा संपली ती वेळ लिहून ठेवा. जेव्हा दर पाच मिनिटांनी कळा यायला सुरूवात होईल, तेव्हा तुम्ही रूग्णालयात जा.Scientifically आपण पाहूया. 

पहिल्या टप्प्यात 2 चरण आहेत जसे 1) सुप्त चरण (<3 सेमी) आणि 2) सक्रिय टप्पा (4-10 सेमी)

सुप्त टप्प्याची सुरूवात सौम्य, अनियमित गर्भाशयाच्या आकुंचनानंतर होते जी मऊ आणि लहान करते

गर्भाशय  पातळ पातळ होणे आणि त्याचे विघटन होते. बाळाच्या डोक्यासमोर अ‍ॅम्नीओटिक फ्लुइडची पिशवी दाखविण्यास आणि गर्भाच्या डोकेच्या खालच्या विस्थापनाशी संबंधित त्याला Forewater म्हणतात. कधी कधी बाळंतपणाच्या प्रक्रियेसाठी शस्त्रकिया किंवा प्रसूतीसाठी काही वेळा आवश्यक उपकरणे वापरावे लागतात. Nulliparous स्त्रियांचा अर्थ असा होतो की तिच्या आयुष्यात बाळाला अजिबात बाळंत पण झाले नाही; प्रादेशिक भूल नसतानाही 2 तास ओलांडली असल्यास किंवा Multiparous स्त्रिया म्हणजे 2 किंवा त्यापेक्षा जास्त प्रसूती यांच्यात दुसर्‍या टप्प्यात प्रादेशिक भूल देऊन ते २ तासांपेक्षा जास्त असल्यास किंवा त्याशिवाय १ तासापेक्षा जास्त असेल तर त्याला  Prolonged प्रसूति म्हणतात. प्रसूति चा सर्वात महत्वाचा टप्पा म्हणजे तिसरा  टप्पा .जे गर्भाच्या प्रसूती आणि प्लेसेंटा आणि गर्भाच्या पडद्याचे वितरण दरम्यानचा कालावधी आहे. 

Placenta (वर किंवा बाळाची वार )वितरणास बहुतेकदा 10 मिनिटांपेक्षा कमी वेळ लागतो, परंतु तिसरा टप्पा 30 मिनिटांपर्यंत टिकू शकतो.

या तिसर्‍या टप्प्यात, बाळाची डिलिव्हरी होते. चौथा टप्पा म्हणजे प्लेसेंटा हद्दपार झाल्यानंतर कमीतकमी 1 तासाचे निरीक्षण म्हणजेच पेशंट व बाळाचे. आईची सामान्य स्थिती आणि गर्भाशयाच्या वर्तनाचे काळजीपूर्वक परीक्षण केले जाते. या अवस्थेत बाळ आणि आईचे परीक्षण केले जाते.

भूलेचे डॉक्टर - जे वेदनांपासून आराम देण्यात तज्ञ आहेत - ते तुमच्या डॉक्टरांबरोबर काम करतात आणि तुमची वेदनांपासून सुटका करण्यासाठी सगळ्यात योग्य पध्दत निवडतात. प्रसूतीच्या कळांमध्ये वाढ करण्यासाठी देखील औषधे वापरली जातात तसेच गरज वाटल्यास ;विशिष्ट शस्त्रक्रियेने प्रसुति - सिजेरियन करतात. 

सिझेरियन सेक्शन म्हणजे पोटावरून शस्त्रक्रिया करून बाळांना जन्म देण्याची पध्दत .बर्‍याच गुंतागुंत सर्व टप्प्यांत उद्भवतात. परंतु तिसर्‍या टप्प्यात गंभीर आहे म्हणून ही गुंतागुंत कमी करण्यासाठी आता काही दिवस हॉस्पिटल सेटिंग्जमध्ये डिलिव्हरी करतात.प्रसुतिपूर्व व  प्रसूति नंतर चा रक्तस्राव  भयानक गुंतागुंत आहे ज्यामुळे मातृ मृत्यू मोठ्या संख्येने होतो.

सर्वोत्कृष्ट YouTube मध्ये व्हिडिओमध्ये स्पष्ट केले

https://youtu.be/CK9XDPTwMe0

समजण्यासाठी व्हिडिओ पहा 

 प्रसूति समजण्यासाठी .प्रसूति प्रक्रिया पहा

प्रसुति 3rd टप्प्यातील गैरव्यवस्थेमुळे होते म्हणून या 3rd टप्प्या वर लक्ष केंद्रित करत आहे.English मध्ये वाचायचे असेल तर click  for english blog